ՍՆՆՈՒՆԴ և ՍՆՆԴԱՅԻՆ ԹԱՓՈՆՆԵՐ

Կատարվածից հետո նա գրի է առնում հետևյալ մտքերը․

1․ հողը չվերականգնվող ռեսուրս է ու ոչնչացվելուց հետո այն ընդմիշտ կվերանա։
Երբ հողի մեջ չկան բազմատեսակ արմատային համակարգեր, հողը փչանում ու պնդանում է քիմիական նյութերից։ Հողը ոչ մի սնուցող նյութ չի ստանում, քանի որ բուսականությունը չի մահանում և պարարտանյութի չի վերածվում:
2․Մոնոկուլտուրան պահանջում է շատ ջուր:
3․ Մոնոկուլտուրայի համար օգտագործում են մեծամասշտաբ մեքենայացում, մեծ քանակությամբ արտադրանք են հավաքում և տեղափոխում։ Այս ամենի համար Էներգիան շատ դեպքերում վերցվում է օրգանական հանածո վառելիքից, որի արտադրության ժամանակ անջատվում է ածխաթթու գազ։

Քենզի Բրենդնը զբաղվում է բուսաբուծությամբ ու այն ֆերմերներից է, որոնք գերբարձր պահանջարկ ունեցող ապրանքներ են աճեցնում՝ ավոկադո, եգիպտացորեն, սոյա, ցորեն։ Միատեսակ ցորենի դաշտեր խնամելը բավական հեշտ և շահութաբեր է թվում նրան։
Ի դեպ՝ մի տեսակի մթերքի/արտադրանքի աճեցումը մեկ տարածքի վրա կոչվում է մոնոկուլտուրա։
Նա պարտավոր է անընդհատ ցորեն մատակարարել վարձատրվելու համար և ամեն գնով պաշտպանում է իր արտադրանքը։ Փորձելով զգուշանալ մակաբույծների կողմից դաշտի վրա հարձակումներից ՝ Քենզին շարունակաբար ցողում է հողը քիմիական նյութերով։ Անցնում են մի քանի տարիներ, հողը որակազրկվում է, ու Քենզին ստիպված է լինում գնել նոր հողատարածք և տեղափոխվել։

Պերմակուլտուրան, որին ծանոթացանք նաև նախորդ նյութի մեջ, ի տարբերություն մոնոկուլտուրայի՝ թույլ կտա նույն հողատարածքի վրա աշխատել և սնունդ արտադրել անսահմանափակ ժամանակ։ Պերմակուլտուրան կարելի է հասկանալ որպես գյուղատնտեսական էկոհամակարգերի կայուն աճ: Գյուղատնտեսության այս ձևը ոգեշնչվում է բնությունից՝ զարգացնելու գյուղատնտեսական համակարգեր՝ հիմնված մշակաբույսերի բազմազանության, ջրի և այլ ռեսուրսների խնայման, փոփոխությոնների նկատմամբ ճկունության, բնական արտադրողականության և կայունության վրա:

Ամեն ինչ սկսվեց 1939 թվականին, երբ գիտնական Փոլ Միլլերը սկսեց ակտիվորեն տարածել իր կողմից ստեղծված DDT (Դիքլորդիֆենիլտրիքլորէթան) անվանմամբ ինսեկտիցիդը (քիմիական նյութ, որը սպանում է միջատներին): Այդ ժամանակ դրանք ցողում էին ոչ թե դաշտերում, այլ ամերիկացի զինվորների վրա՝ վերջիններիս մալարիայից, տիզերից և տենդից ազատելու նպատակով: Հետագայում պարզվեց, որ դա բացասական ազդեցություն ունեցավ նրանց առողջության վրա:
Արդյունքում բնապահպան գիտնականները սկսեցին ակտիվ շարժումներ բարձրացնել քիմիկատների դեմ:

Սկսեցին բացվել մասնագիտացված ինստիտուտներ։ Առաջիններից էր 1973 թվականին Շվեյցարիայում բացված օրգանիկ գյուղատնտեսության հետազոտությունների ինստիտուտը: Սրան հետագայում հաջորդեց 1978 թվականին Ֆրանսիայում ստեղծված Օրգանիկ ֆերմերների ազգային ֆեդերացիան, իսկ 1983-ին Ավստրիան դարձավ առաջին երկիրը, որն օրենսդրությամբ սահմանեց օրգանիկ գյուղատնտեսությունը:
Ահա այսպես, Եվրոպան 10 տարուց մի փոքր ավել ժամանակահատվածում ներդաշնակորեն եկավ նրան, որ այժմ մենք կարող ենք գնալ ցանկացած սուպերմարկետ և տեսնել այդ սերտիֆիկատներն ու գնել առանց քիմիկատների աճեցված արտադրանք։

Պարզվում է, որ գիտնականները մեկ այլ այլընտրանքի վրա էլ են աշխատում։ Lաբորատորիայում աճեցված միսը կոչվում է բջջային միս (cell meat), այսինքն՝ աճում է բջջից։ Վերցնում են կովի մկանային հյուսվածքից մի կտոր, օրինակ՝ նրա կաշվից. կենդանուն դրա համար չեն սպանում, նրա համար այս պրոցեսը ցավոտ չէ։ Կենդանի բջիջները բաժանվում են՝ անընդհատ շատանալով։ Սա բջջի սովորական հատկություններից է. կար մեկ բջիջ, բաժանվեց, դարձան երկուսը, բաժանվեց դարձան չորսը։ Եվ այսպես շարունակ։

Կովի մկանի հյուսվածքի բջիջը դնում են սնուցող միջավայրում, և ջերմության ազդեցության տակ լաբորատորիայում այս բջիջը սկսում է բաժանվել, ու արդյունքում մկանային հյուսվածք է ստացվում։ Կովի միս՝ առանց կով։
Հիպոթեզն այն է, որ մենք կարող ենք կենդանական բջիջներից լաբորատորիայում մեծ քանակով միս աճեցնել։ Սա նշանակում է, որ կկարողանանք նվազեցնել արդյունաբերական անասնաբուծության ծավալը և կազատվենք հակաբիոտիկների դեմ աճող դիմադրողականությունից։

Բազմազան սնունդ ուտելը շատ կարևոր է։ Գոյություն ունի առողջ ափսեի գաղափարը. կեսը՝ բանջարեղեն, քառորդը՝ բուսական ու կենդանական սպիտակուց, քառորդը՝ ամբողջահատիկ ձավարեղեն։ Աշխատի՛ր շաբաթվա ընթացքում օգտագործել 30-50 տարբեր բուսական բաղադրիչներ։ Այսպիսի բազմատեսակ սնունդը կխթանի քո աղիներում օգտակար մանրէների աճը։ Այժմ շատ հետազոտություններ կան, որ այդ մանրէները կարծես մեր երկրորդ ուղեղը լինեն, նույնիսկ մեր տրամադրության վրա կարող են ազդել։

Եթե որոշես որևէ սննդակարգի հետևել, ընտրի՛ր միջերկրածովային սննդակարգը. նույնիսկ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն այն ներառել է մարդկության ոչ նյութական ժառանգության ցուցակում։ Այսպիսի սննդակարգի կարող ես հետևել ամբողջ կյանքի ընթացքում։

Էնեկո Աթխա Ազուրմենդին իսպանացի շեֆ-խոհարար է, որը կայունությունը համարում է իր կյանքի փիլիսոփայության մաս, և իր իսկ ռեստորանը՝ Azurmendi-ն, կառուցել է և կառավարում է կայունության ստանդարտներով։
Լարաբեցուում գտնվող ռեստորանը՝
• օգտագործում է արևի լույսը արհեստական լույսի սպառումը նվազեցնելու համար,
• վերահսկում է ջերմաստիճանը և օդափոխությունը օդորակման կարիքը նվազեցնելու համար,
• արտադրում է վերականգնվող էներգիա ռեստորանի կարիքների մի մասը հոգալու համար,
• արտադրում է բանջարեղենի և համեմունքների մի մասը, որն օգտագործում է խոհանոցում,
• վերաօգտագործում է անձրևաջրերը՝ այգու, ջերմոցների, և զուգարանների համար։

2013թ․-ին Ջեյմի Քրամին հրավիրված էր մեծ տոնախմբության, որի համար գնվել էր ահռելի ծավալի սնունդ և վերջում չսպառվելու պատճառով դեն նետվել։ Սա խորապես մտահոգել էր Ջեյմիին, ով վստահ էր, որ սննդի հետ այդպես վարվելն անմիտ է։ Ոգևորված կատարվածով՝ 2015 թվականին այլ համահիմնադիրների հետ նա ստեղծեց Too Good To Go կազմակերպությունը։ Նրանք թողարկեցին հեռախոսային հավելված (app), որտեղ օրվա վերջում ռեստորանները կարող են զեղչով վաճառել օրվա ընթացքում չվաճառված սնունդը։ Ցանկացած մարդ կարող է բացել հավելվածը, գտնել իրեն մոտ գտնվող ռեստորանները և գնալ ու գնել այդ սնունդը զեղչով։

Too good to go հարթակը այնքան հայտնի է դարձել, որ հիմա գործում է 17 երկրներում։ Ընդամենը չորս տարում նրանք ստացել են 18 միլիոն ԱՄՆ դոլարի ներդրումներ։ Հիմա հարթակն ունի 46 միլիոնից ավել օգտատեր։ Ըստ նրանց հաշվարկների՝ նրանք խնայել են ավելի քան 97.8 միլիոն ճաշ։ Այժմ ծրագիրը գործում է ամենուր՝ ռեստորաններում, ճաշարաններում, խանութներում, հյուրանոցներում։
Ռուսաստանում ևս որոշեցին կրկնել նրանց հաջողությունը ու ձեռնարկեցին նմանատիպ նախագծեր։ Ամենահաջողակը
EatMe-ն է Սանկտ Պետերբուրգում և ունի 400 գրանցված ռեստորան։

Winnow նախաձեռնության համահինադիր Մարք Զորնսը խոհանոցով հետաքրքրվել է դեռևս 6 տարեկանից։ Կարիերայի ընթացքում տարիներ շարունակ աշխատել է սննդի ոլորտում, ուսումնասիրել է, թե բիզնեսներն ու բնությունը ինչպես կարող են զուգակցվել, ու ինչպես ինքն է նշում, ձեռք է բերել խորը հարգանք սննդի հանդեպ։ Հասկանալով, որ սննդի թափոնների խնդիրը գնալով բարդանում է, իսկ սնունդ մատակարարող բիզնեսները մնում են անտարբեր՝ Մարքը Քեվին Դաֆիի հետ ստեղծել է Winnow ստարտափը։

Ռեստորաններում, հյուրանոցներում ու ճաշարաններում աղբամանների վերևում տեղադրվում են տեսախցիկներ։ Տեսախցիկը նկարում է թափվող սնունդը, վերլուծում է այն մեքենայացված ուսուցման միջոցով և հաշվում, թե ինչքան այն կարժենար։ Ամսվա վերջում համակարգը տրամադրում է հաշիվ,
թե որքան գումար է դեն նետվել սննդի տեսքով։ Սա գործարարներին շատ է մոտիվացնում։

Winnow համակարգն արդեն օգտագործվում է շատ հայտնի ռեստորանների և հյուրանոցների կողմից։ Սրանցից մեկն է Բանգկոկի կենտրոնում գտնվող հինգ աստղանի Sofitel Bangkok հյուրանոցը։ Հյուրանոցի թիմը ցանկանում էր կրճատել ֆուրշետներից/շվեդական սեղաններից հետո հավաքվող սննդային մնացորդը։ Այսպես՝ նրանց մոտ տեղադրեցին Winnow համակարգը ու հաշվեցին, թե որքան սնունդ են դեն նետում։ Հասկացան, թե ինչ քանակությամբ պետք է պատրաստել սնունդ և կես տարվա ընթացքում տնտեսեցին 60 հազար ԱՄՆ դոլար։

2017թ․-ին հրեա գործարար Օդեդ Օմերը, ով այդ ժամանակ արդեն ուներ բազում այլ բիզնեսների մանրածախ բիզնեսի կառավարման և բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում, որոշեց հենց այդ տեխնոլոգիաներով լուծել սննդի՝ մանրածախ բիզնեսի ամենամեծ խնդիրներից մեկը՝ թափոնները։ Ինչպես ասում է Օդեդը, այդ թափոնները առաջանում են սննդի արտադրության յուրաքանչյուր փուլից մինչև բուն վաճառքը, իսկ նրանց մեծ մասը ուղղակի ուտելիքներ են, որոնց պիտանելիության ժամկետը անցել է, սակայն նրանք չեն վաճառվել։ Ինչպե՞ս քչացնել այդ ուտելիքների քանակը։

Այս խնդիրը, լուծելու համար, Օդեդը իր գործընկերների հետ հիմնեց Wasteless-ը։ Wasteless մեքենայական ուսուցման միջոցով վերլուծում է մթերքների պահպանման ժամկետներն ու գնորդին առաջարկում է տարբեր գներ՝ պահպանման ժամկետից կախված։ Ինչքան մոտ է պահպանման ժամկետի ավարտը, այնքան գինը ցածր է։ Այսպիսով՝ գնորդին տրվում է զեղչ, եթե նա այդ պահին գնի մթերքը, իսկ սուպերմարկետը ստիպված չի լինում այն դեն նետել։

Տանը ստեղծվող սննդի թափոնների հարցը գրավել է Climate
Uturn-ի շրջանավարտներից Ալլայի ուշադրությունը։ Խնդիրը լուծելու համար նա ստեղծել է տնային կոմպոստերներ։ Կոմպոստերում կան կալիֆորնիական կարմիր որդեր, որոնք ամեն օր ուտում են իրենց զանգվածի կեսին հավասար օրգանական մնացորդներ։ Կոմպոստերի մեջ տեղադրվում են սննդի կամ ցանկացած այլ օրգանական մնացորդներ (գարդոն, տերև, թուղթ և այլն), իսկ որդերը դրանք քայքայում ու վերածում են վերմիկոմպոստի։ Ստացվող կենսահումուսը կարելի է օգտագործել հողը պարարտացնելու համար։
Վերմիֆերման անհոտ է և ունի տնային կահույքի տեսք։ Այն բաղկացած է 3 հարկից․ առաջին հարկում թափվում է կոմպոստից անջատված հեղուկը (որով կարելի է ջրել բույսերը), իսկ երկրորդ և երրորդ հարկերում գտնվում են սննդի մնացորդները, որդերն ու ստացվող կենսահումուսը։

«(Waste) Sharing Is Caring» կարգախով՝ ShareWaste կազմակերպությունը մեկ այլ հետաքրքիր լուծում է առաջարկում տան թափոնների խնդրին։ Ծրագրային ապահովման մենեջեր Թոմը համոզված է, որ մարդիկ պետք է ամեն վայր թողնեն ավելի լավ վիճակում, քան իրենց հայտնվելուց առաջ էր: Նույնիսկ եթե այդ վայրը մի մոլորակ է: Նա զբաղվում է ShareWaste հարթակի բոլոր տեխնիկական ասպեկտներով։ Էլին Թոմի կինն է, թիմի երկրորդ անդամը։ Էլին շատ ժամանակ է ծախսել՝ մտածելով, թե ինչն է իր համար կարևոր կյանքում, և ShareWaste-ը համապատասխանում է բոլոր կետերին: Էլին սիրում է ուսումնասիրել բնության հրաշալիքները և քիչ անցած ուղիները, զրոյից բաներ ստեղծել և օգնել այլ մարդկանց հասնել հաջողության:

ShareWaste-ը կապում է այն մարդկանց, ովքեր ցանկանում են վերամշակել իրենց սննդի մնացորդները և այլ օրգանական նյութերը, այն մարդկանց հետ, որոնք արդեն կոմպոստ են պատրաստում, որդեր բուծում վերջինիս համար, կամ գյուղատնտեսական կենդանիներ պահում: Կայքից օգտվելը պարզ է՝ գրանցվել, փնտրել մոտակա հյուրընկալին, կարդալ մանրամասները և ուղարկել հաղորդագրություն։ Նույն կերպ հավելվածում կարելի է հյուրընկալող դառնալու հայտ ներկայացնել։ Կանբերայից Էմման պատմում է, թե ինչպես է կոմպոստի սեփականատեր Ջուլին 6 ամիսների ընթացքում նրանցից ամեն շաբաթ անտրտունջ ընդունել մոտ 60 լիտր խոհանոցային մնացորդ և դեռ շարունակում է: Ծրագրի հյուրընկալների մեջ կան նաև համայնքային այգիներ։

Երբ խնձորը կամ մեկ այլ օրգանական պրոդուկտ սկսում է քայքայվել, նրա մեջ մի շարք բակտերիաներ սկսում են շատանալ։ Ըստ էության՝ քայքայումը/տարրալուծումը պրոցես է, որի ընթացքում բակտերիաները կլանում են օրգանական նյութը։
Պարզ ասած, բակտերիաները, ինչպես և մենք, պետք է գոյատևեն մի բանով սնվելով։ Հիմա նրանք ապրում, սնվում և շատանում են մեր խնձորում։

Եթե մենք ունենք միայն մեկ խնձոր, ու այն գետնի վրա է, օրինակ՝ այգու հողի վրա, այն շրջապատված է թթվածնով, և աերոբ բակտերիան (այն բակտերիաները, որոնց օդ է անհրաժեշտ ապրելու համար) սկսում է քայքայել այն։ Այս բակտերիաները, խնձորը քայքայելով, առաջացնում են մաքուր ջուր և ածխաթթու գազ, որոնք կարող են հողի համար պարարտանյութ ծառայել։

Անաերոբ բակտերիաների ազդեցությամբ խնձորների վերևի շերտերը փափկում են, սեղմվում են իրար, իսկ նրանց վրա լցվում է մրգի նոր խմբաքանակ։ Թթվածնի անբավարարության դեպքում գործի են անցնում անաերոբ բակտերիաները, որոնց գոյատևման համար օդ հարկավոր չէ։ Այս բակտերիաներից որոշները կարող են նույնիսկ ապրել մարդու օրգանիզմում։ Նրանց հայտնաբերել է Լուի Պաստերը (Louis Pasteur)՝ զարմացնելով բոլորին. փաստորեն, առանց օդ կյանք գոյություն ունի։

Անաերոբ բակտերիաների ազդեցության տակ մեթան գազ է աստիճանաբար անջատվում։ Ահա դա էլ խնդրահարույց է դարձնում օրգանական թափոնի անաերոբ քայքայումը շրջակա միջավայրի համար։ Մեթանը վտանգավոր է, քանի որ այն հանգեցնում է Երկրի տարեկան միջին ջերմաստիճանի բարձրացմանը։ Իսկ ավելի բարձր ջերմաստիճանն էլ իր հերթին նպաստում է ավելի շատ մեթանի անջատման։ Ստացվում է այսպիսի մի փակ շղթա։